Drama Badak kona na Santa Bakhita Nia Moris

St. Josephine Margaret Bakhita, F.D.C.C

 

.

Drama kona ba Santa Bakhita nia Moris

Moderador : Iha   tinan (rihun ida atus walu hitu nolu resin neen)1876, iha Darfur, iha suku ida naran sudaun, iha rai Afrika. Familia bo’ot Dagiu  nian moris iha kondisaun nebe hakmatek iha sira nia fatin. Sira  moris hanesan agrikultor , feto , mane no labarik kuaze hot-hotu servisu iha to’os .Iha Familia simples ida, nebe hein husi feto ida, nebe moris hanesan feto faluk ho nia oan sira, maibe ho laran ksolok tebes wainhira hare labarik sira halimar ho kontente iha nia oin.

                Iha suco ne’e no familia ida ne’e  moris ho kontente ka feliz la to’o rohan tamba mosu krise ida boot tebes iha sira nia le’et ho naran “perampok” ka “Na’okten”. Ho akontecimento ida ne’e komunidade sira hala’i namkari hotu, balun tanis no balun hakilar.

Bakhita : hisssst,nonok !

Moderador : labarik feto DAGIU haksubar tiha  nia alin iha didin hun, Nia buka meios atu hala’i maibe ho  laran triste la konsege  tamba na’okten besik tiha ona Nia e ema konsege kaer duni labarik feto oan ne’e. Kaer tiha labarik feto oan ne’e ema lori Nia ba iha ahi laran, iha neba na’okten ida haruka nia hodi dehan :

Na’okten: Hei labarik hau hamlaha los ona, agora o ba buka hahan lai ? Depois mak o fila-fali ba o nia uma !

 Moderador : rona  tiha ida ne’e labarik feto oan ne’e ho tauk no nonok tuir duni bu’at nebe naok ten sira hateten, maibe la konsege hetan buat ida no Nia fila fali. Wainhira naok ten ne’e hare labarik feto fila fali, Na’ok ten ne’e uza forsa kaer atu oho tiha labarik ne’e maibe la konsege. Na’okten kaer metin labarik ne’e husu hodi dehan :

 Na’okten : hei o nia naran saida, dehan lalais ?

 Moderador : maibe tamba tauk no nakdedar halo labarik feto oan ne’e  haluha tiha Nia naran rasik, familia no mos ninia knua. Na’okten ne’e dehan ba Nia :

 Na’okten : se hanesan ne’e , o nia naran “BAKHITA” katak : “SORTE”. Di’ak ka lae ?

 Moderador : naok ten sira fo tiha  naran ba labarik feto oan ne’e ho naran “BAKHITA” Na’okten sira lori Nia ba iha sira Nia uma,to’o iha neba ema sulan tiha nia iha armagem, loron ho kalan hahan ba Nia limitado teb-tebes no fatin toba mos araska toba de’it iha rai, wainhira nia toba  sempre mehi hetan nia inan hakuak hela nia. Ho sofremento ida ne’e, to’o ikus ema fa’an tutan nia ba ema seluk. No nia ba hamutuk ho ema nebe “desgraça” ka” ema nebe sorte laiha”,iha neba Nia hetan kolega feto ida nebe ho idade hanesan ho Nia. Sira nain rua tur hamutuk kaolia kona ba sofrimento nebe sira hasoru. Nune’e ema hirak nebe sosa sira ne’e mos haruka sira hodi dehan :

 Pembeli/ema nebe sosa sira : imi nain rua ba silu lai batar iha to’os ?

 Moderador : rona tiha ida ne’e sira nain rua ba to’os  atu silu batar. Wainhira silu hotu tiha batar, sira fila-fali. No wainhira sira to’o iha dalan klaran sira nain rua soe tiha kohe nebe  sira lori no rai mos nakaras dau-daun ona ,sira nain rua halai lakon hakarak atu ba sira nia knua. To’o tiha iha neba, sira nain rua hakbesik-an ba uma hirak nebe iha neba maibe la iha ema ida iha neba. Derrepente ema ida mosu mai ho nonok hakbesik ba sira hodi dehan :

 “ imi nain rua atu ba nebe”?

 BAKHITA : ami nain rua atu ba ami nia familia

 Moderador : Rona tiha ida ne’e, ema ne’e hanoin iha nia laran katak sira nain rua halai lakon husi fatin  “ESCRAVOS ou BUDAK” nian, nune’e ema ne’e mos

 haruka sira nain rua hodi dehan :

“hau hare imi nain rua kolen ona , deskansa tiha oituan mak ,hau lori imi nain rua ba imi nia familia.”

 Moderador : rona tiha ida ne’e sira nain rua descansa tiha uit-oan

No ema ne’e tur hein sira nain rua. la kleur ema ne’e fanun sira nain rua dehan:

 “hei…hei … hader lalais ! tuir hau !!

 Moderador : maske sei kolen hela maibe ho paciensia sira tuir ema ne’e. maibe ema ne’e bosok tiha sira nain rua lori sira nain rua ba hatama tan iha komarka, fatin ne’e nakukun ,foer, balada mos iha neba. ema halo sira nain rua hanesan animal. To’o ikus ema ne’e fa’an tutan tan sira nain rua ba ema seluk sira nain  rua ba hamutuk fali ho grupo “ESCRAVOS ou BUDAK” nebe ema kesi hamutuk la’o tuir - tuir malu. Ema sira ne’e terus ba hamlaha, balun kolen monu segurança sira baku tasak escravos sira ne’e to’o balu mate no soe hela deit iha dalan  ninin no animal sira mak  mai han. Sira la’o to’o iha cidade ida naran “EL OBEID”, to’o tiha iha neba fahe tiha sira ba grupo hodi fa’an sira . Sira nain rua ne’e, ema riku ida husi Arabe mak sosa sira nain rua no lori sira nain rua ba nia uma, to’o tiha iha neba, ema ne’e dehan :

 EMA ARABI :“sira nain rua ne’e hau lori mai aatu sai hanesan servidor ba  imi hotu no haruka tuir imi nia hakarak  ba“

 Arabi nia Fen : “oh, bonita- bonita tebes ! maske sira ema foho oan, mai, mai ona ba !

 Moderador : maske sira ho idade nebe ki’ik maibe adapta lalais, sira servisu hanesan : hamos cadeira, hadia sumasu, kehe liurai feto, no prepara hahan. Maske Sira servisu maibe komesa kontente tanba liurai feto hare sira di’ak teb-tebes no liurai feto mos hare sira kontente tebes. maibe to’o ikus kontente ne’e lakon derrepente tanba mosu hahalok falhanso ida husi Bakhita, hamosu hirus bo’ot tebes husi liurai feto nia oan mane. Ho ida ne’e bakhita tauk atu halai lakon maibe sira hetan fali kaer metin nia  no hamonu nia ba rai baku nia isin sira sai kanek hotu. Ho akontesimento ida ne’e liurai feto hakilar hodi dehan :

 Liurai feto : “hasai tiha labarik feto ne’e husi fatin ida ne’e ! hau la gosta atu hare tan nia oin, no diak liu fa’an tiha nia agora kedas !

 Moderador : Bakhita sente triste teb-tebes no koko  terus at liu, la iha   

ema nebe hanoin nia no la iha liafuan atu consola nia hodi  haksolok nia. Neneik-neneik terus ida ne’e sai kmaan uit-oan, kanek sira mos komesa di’ak tamba nia esforsu makaas tebes duni. Ema Arabi ne’e mai fila-fali ho Senhor foun ida , Senhor ida ne’e Jeneral Turkia nian, Nia hela iha kordofan. Sr.Calistro Legnani ne’e hakarak sosa ema ho idade nurak atu nia moris livre husi kastigo no moris kontente iha nia vida tomak. Loron tuir mai Sr. ne’e lori Bakhita ba iha rai ITALIA. To’o iha neba Senhor ne’e nia kaben hateten hodi dehan :

 Senhora : “ Ne’e graça ida boot tebes ! tansa nia tenke hetan terus ida hanesan ne’e ho kanek  iha nia  isin lolon ?.

 Moderador : iha italia Bakhita sente contente teb- tebes tanba Senhor ho nia kaben hare nia diak  teb-tebes. Ho ida ne’e Bakhita dehan :

 Bakhita : “ Senhor. ho Senhora ne’e se los ! tansa di’ak tebes mai hau ?

 Moderador : ho ambiente foun nebe nia koko ,Bakhita sempre hanoin nia familia no nia kolega sira nebe mak sira terus hamutuk .Iha kalan nia sempre hateke ba lalehan nebe naroman nakonu ho fitun oi-oin, Bakhita dehan :

 Bakhita : O ne’e se los? Mak lakan iha lalehan ne’eba ? lakan hanesan ahi iha lalehan iha tempo kalan?no sei mate iha dader ?

.Moderador: loron ida sr ho sra lori Bakhita ba hala’o viagem iha sidade Genoa, to’o iha ne’eba familia sira hotu-hotu mai hasoru sira. Sra ida naran Michieli dehan ba nia sr:

 Sra Michieli: Augusto o husu lai Bakhita ba sr. Calistro, tamba wainhira Mimina hare parese nia kontente tebes?

 Sr augusto : Calistro se o laran diak karik fo ona Bakhita mai ami ?

 Moderador : Sr.Calistro ho laran luak tebes entrega Bakhita ba nia colega Sr. Augusto ,Bakhita ho matan ben husik hela Sr. Calistro. Ho ida ne’e Bakhita moris fali ho familia Sr. Augusto nian, iha ne’eba sr ida naran Illuminatu sr Illuminatu ema katolika diak ida nia sempre koalia kona ba Religião no esplica kona ba figura ka imagem sira nebe tara iha didin lolon. No iha neba  tara hela iha didin lolon kruz ida. Ho ida ne’e nia sente katak labarik feto metan ne’e seidauk hatene Maromak , tamba nia hare Bakhita hakbesik hodi hateke ba kruz ne’e hodi dehan :

 Bakhita : “ Nia ne’e se los ? tansa Nia terus hanesan ne’eba?

 Moderador : Rona ida ne’e, Sr. Illuminato esplika ba nia , no fo hatene ba Sr.Augusto nia familia hodi dehan :

 Sr.Iluminato : se ita hanorin doutrina iha catesismo ba nia parese nia la bele uza, tamba nia lahatene le, ita precisa lori nia ba Madre sira iha venezia atu hanorin religiao ba nia.

 Moderador :  Ho laran luak tebes Sra. Michieli haruka Bakhita ba Madre canossiana sira atu prepara iha fase catecumenato nian, mimina mos lakohi fahe malu ho bakhita entaun nia mos ba ho bakhita, Madre Canossiana sira mos simu labarik nain rua ho kontente, sira mos fo konhesimento kona ba Jesus, nune’e iha dia 9  de janeiro 1890 Bakhita simu baptismo solenemente husi  Cardeal hodi dehan :

Cardeal :  “ o hakribi satanas ? o fiar ba Maromak ?”

 Moderador : primeira vez Jesus iha Bakhita nia fuan , nia promote  sei hadomi Jesus, no fo buat hotu ba Jesus. maibe iha nia fuan  sei taridu hela hodi dehan :

 Bakhita : “ hau kulit metan bele sai Madre ? Madre sira simu hau ka lae ?

 Cardeal : Maromak la hare ba kor kulit nian, maibe fuan nebe hadomi Nia.

 Moderador: Nune’e iha dia 7 de dezembro de 1993, Bakhita komesa ninia tempo noviciado nian iha Venezia, ho tinan 25. No iha dia 8 de dezembro de 1896, bakhita sente laran taridu oituan atu selebra festa Nossa Senhora Imaculada Conceição Nian tanba iha loron neba nia halo nia votus, no nia sente nakdedar hodi hakneak iha  cardeal  Sarto nia ain hodi husu bensau solene.

 Cardeal: “ hakbesik-an mai ba , hau sei fo bensaun ba o no o sei sai Maromak nia manu ain ba nafatin”

 Moderador: wainhira Bakhita simu tiha bensa, Nia sente kontente tebes sai hanesan manu ain Maromak nian, la kleur tan nia ba hela iha SCHIO, to’o iha fatin neba ema barak koalia kona ba Nia, Madre Canossiana metan ema barak hakarak hare nia. Maibe ho triste tebes, tanba iha dia 8 de fevereiro 1941 Madre bakhita fila –fali ba Aman Maromak nia kadunan Santo.

Hotu-hotu…………..nonok…………..halo……….reflesaun.....................

Obigado Wain

Truduz husi : Abrao da Costa                                                    

Ossú/07/02/2013